Na dit voorstel om vanuit een theorie van cultuur als proces naar kunst- en cultuuronderwijs te kijken en een inkijkje in de ontwikkeling van het cultureel bewustzijn van jongeren, is er nog de vraag hoe docenten en aanbieders met deze gegevens zouden kunnen werken en samenwerken.
De leerling als verbinding
De grote lijnen of stappen in de ontwikkeling zoals hierboven beschreven, zijn slechts een globale leidraad. Hoe jongeren hun vermogens trainen om te reflecteren op zichzelf, de ander, op de wereld, dat ligt niet vast. Het cultureel bewustzijn wordt sterk bepaald door de omgeving. Dat betekent dat degenen die aanbod en onderwijs ontwikkelen voor en met jongeren, ook daadwerkelijk invloed hebben op hoe jongeren reflecteren op cultuur. Met andere woorden: dat cultureel bewustzijn bouw je samen. Wat er vanuit onderzoek bekend is over hoe jongeren zich ontwikkelen, moet worden aangevuld met de specifieke contextuele kennis van docenten en makers. Wel kan het cultureel bewustzijn van de jongeren of leerlingen het uitgangspunt zijn om gezamenlijk te werken aan betekenisvol onderwijs. De kapstok van onderwerp, vaardigheden en media kan daarin behulpzaam zijn.
Betekenisvol cultuuronderwijs is altijd maatwerk
Of we jongeren binnen of buiten school nu in aanraking brengen met iets dat ze al heel goed kennen of met iets dat totaal nieuw voor ze is, in alle gevallen streven we na dat het voor hen betekenisvol is of wordt. Dit vraagt om maatwerk.
Cultuuronderwijs is dat deel van ons onderwijs waar reflectie op cultuur plaatsvindt. Hier krijgen jongeren de gelegenheid zichzelf te ervaren, uit te drukken, te positioneren en te begrijpen. Dit kan persoonlijk zijn, maar gaat vaak over een ‘wij’ of een ‘zij’. Wie ben ik, wie kan ik zijn, wie had ik willen zijn, wie word ik, wie zijn wij, hoe deden wij, wie zijn zij, hoe waren wij en hoe willen we zijn?
In de zoektocht naar betekenisvol cultuuronderwijs, is er altijd een samenspel van onderwerp, vaardigheid en medium waar we ons op richten. De vraag bij elke les of wat voor cultureel aanbod dan ook, is hoe dit aansluit bij wat de leerling al kent, kan, vindt en weet:
Maatwerk in co-creatie
Docenten die dagelijks met jongeren werken en makers en educatoren die dagelijks cultureel aanbod ontwikkelen voor en met jongeren, kunnen in samenwerking veel bereiken. De structuren en omstandigheden om dat te doen, zijn nog niet altijd ideaal. Laten we met elkaar het gesprek aangaan om te ontdekken wat daarvoor nodig is en hoe we dit zodanig kunnen doen dat we met kunst en cultuur niet alleen aansluiten bij, maar ook werken aan het cultureel bewustzijn van de jeugd van tegenwoordig!
Colofon
Dit document ‘Doorkijkjes in het cultureel bewustzijn van leerlingen in het Voortgezet Onderwijs’ is gemaakt door Emiel Copini, in opdracht van Kunstloc Brabant, en kwam tot stand in afstemming met Robin Brugman, Franny Meijer en Imke Donkers.