Intake

Je school begint aan een traject van De Cultuur Loper. Dit traject omvat coaching (met name door je intermediair), het online traject op deze website en mogelijkheden tot het volgen van scholing voor jou, het team en betrokken cultuuraanbieders.

Het traject bestaat uit een aantal stappen. Deze doorloop je soms samen met de directeur en soms met het gehele team. Tips en meer informatie over de verschillende stappen vind je op deze website.

Als cultuurcoördinator heb je een voortrekkersrol in het traject, maar meer dan voorheen wordt het hele team betrokken het cultuuronderwijs.
Tip! Stel met een enthousiaste collega’s een cultuurteam samen. Zo creëer je gemakkelijker draagvlak voor cultuureducatie bij andere collega's binnen de school.

Onder de knop verdieping lees je meer over wat De Cultuur Loper voor jouw school kan betekenen. Het onderstaande filmpje geeft je alvast een impressie van het traject:

De Cultuur Loper: welke punten staan centraal?

Tempo en ambities

Bepaal het tempo en het ambitieniveau van het traject op je school. Sommige scholen werken bijvoorbeeld met cultuureducatie als motor aan brede onderwijsvernieuwing, terwijl anderen zich meer richten op de ontwikkeling van kunstzinnige talenten. Houd in gedachten dat jullie bepalen hoe het cultuuronderwijs op de school eruit ziet. 
Stem de ambities en het tempo goed af met het team, zorg dat er voldoende tijd is en verzeker je ervan dat de juiste middelen beschikbaar zijn. Dit is belangrijk voor het draagvlak voor cultuureducatie op je school. Bekijk ter inspiratie een aantal voorbeelden.

Denken vanuit de leerling

In de aanpak van De Cultuur Loper staat de leerling centraal. Het gaat niet alleen om 'We willen meer muziek op school’, maar om ‘Wat vinden we belangrijk voor onze leerlingen?'. Zo raakt cultuuronderwijs ingebed in de bredere schoolvisie.
De rode draad zijn jullie ambities voor cultuureducatie. Van ‘Wat willen we?’ en ‘Hoe bereiken we dat?’, werk je samen met kunstvakdocenten en culturele partners naar een concreet plan.

Het bestaande cultuuraanbod versterken

Met behulp van de verschillende stappen binnen het traject van De Cultuur Loper werk je aan samenhang en opbouw in het cultuuraanbod op je school. Meer daarover lees je bij de volgende stap, het assessment.

Wat vraagt deelname aan De Cultuur Loper van de school?

Bij je aanmelding heb je het met je intermediair over voorwaarden en afspraken (bijvoorbeeld over beschikbare middelen). Vanuit De Cultuur Loper zijn er nog een aantal aanvullende uitgangspunten die wij vooraf aan je voorleggen. Je kunt hier als deelnemer namelijk op worden aangesproken.

• We vragen alle scholen om samen met hun intermediair het hele traject in een periode van ongeveer twee à drie jaar te doorlopen. Hierna werk je verder aan implementatie en verdieping van cultuureducatie. Als er redenen zijn om hiervan af te wijken, dan wordt dit besproken.
• Deelname vergt inzet en tijd van de cultuurcoördinator, de directeur/teamleider en van overige teamleden. Hoeveel dat is hangt af van de keuzes die jullie maken. Denk aan ongeveer 6,5 uur per maand voor jou als cultuurcoördinator; minimaal twee studiemomenten/-middagen in het jaar voor het hele team en twee (extra) gespreksmomenten per jaar voor jou samen met de directeur/teamleider.
• Je hebt veel vrijheid om het cultuurprogramma op je school in te vullen. Gedurende het traject werkt de school wel aan een breed en gevarieerd cultuureducatief programma met behulp van de drie domeinen van cultuureducatie.
• Op welke wijze jullie de ontwikkeling van de leerlingen willen volgen, zal later een onderwerp van gesprek zijn. De school mag daarvoor het Cultureel Zelfportret (het volginstrument van De Cultuur Loper) gebruiken, maar dat is niet verplicht.

Lees bij ‘informatie per rol’ wat bij de intake wordt verwacht van jou als cultuurcoördinator, van de directeur en van de intermediair. Verdieping verwijst naar aanvullende informatie die relevant kan zijn in deze fase van het traject. Onder hulpmiddelen vind je instrumenten die jij of de intermediair kunt gebruiken bij de intake.

Verdieping

Ga je met het team in het gesprek over het belang van kunstonderwijs, dan geeft het interview met onderzoeksjournalist Mark Mieras je misschien inspiratie. In dit filmpje vertelt hij over de rol van kunstonderwijs in de ontwikkeling van creativiteit.

Wil je weten (of kunnen vertellen) wat De Cultuur Loper voor jullie school kan opleveren? Lees het hier. In het filmpje van Basisschool De Menorah vertelt icc’er Majorie Mulder over haar ervaringen op dit gebied. 

We interviewden de afgelopen jaren vijf directeuren die ten tijde van het interview halverwege het traject waren. Ze vertellen je over de keuzes die zij gemaakt hebben. De interviews vind je hier.

Bijlagen stap 1

Hier vind je de documenten:

De Cultuur Loper: trajectoverzicht

Dit document bevat een beknopt overzicht van de acht trajectstappen. Inclusief de bijbehorende rollen en een indicatie van de tijdsduur per stap.

De Cultuur Loper: voorbeeldtraject

De intensiteit en het tempo waarin het traject wordt doorlopen, verschilt per school. Dit document toont een voorbeeldtraject, dat uitgaat van twee schooljaren.

De Cultuur Loper: doorgaand proces

In dit overzicht zie je hoe de acht stappen met elkaar verbonden zijn en wordt duidelijk dat De Cultuur Loper een doorgaand proces is. 

Cultuurcoördinator

Je vult de online vragenlijst in. Dit geeft de intermediair en de coach de nodige informatie over het huidige cultuuronderwijs op de school. Plaats direct vanaf de intake alle gespreksverslagen in de online documentenmap. Jullie zelf en de intermediair en coach kunnen hierdoor de voortgang monitoren.

Breng het team op de hoogte van wat jullie deelname aan De Cultuur Loper de school biedt. Onder VERDIEPING staan filmpjes die je hierbij kunt gebruiken. Op de website kun je ervaringen en inspiratiebronnen delen met andere deelnemers aan De Cultuur Loper.

Directeur

De bij de intake gemaakte afspraken over jullie deelname aan De Cultuur Loper worden vastgelegd, eventueel met behulp van een intentieverklaring. TIjdens het proces kan het nodig zijn hier nog eens op terug te grijpen. 

De directeur neemt samen met de icc'er/cultuurcoördinator het team vanaf de allereerste stap mee in het traject, of bespreekt op welke manier hij de cultuurcoördinator hierin kan ondersteunen.

Intermediair

De intermediair geeft je de persoonlijke inloggegevens en maakt jou wegwijs op de website. Het documenteren van jullie proces en het delen van ervaringen met andere scholen hoort daarbij.

De intermediair wijst jullie op de mogelijkheden die deelname aan De Cultuur Loper biedt voor scholing, extra culturele activiteiten met leerlingen en inzet van externen.

Assessment

Kijk bij ‘informatie per rol’ wat van jou als cultuurcoördinator, van de directeur en van de intermediair wordt verwacht.

Ter illustratie zie je hieronder het resultaat van een ingevuld assessment. Het vierkantje geeft aan dat deze school een 'onderzoeker' school is.
De meeste scholen hebben al wat gedaan op het gebied van cultuureducatie. In de periode die op het assessment volgt bouw je door op wat er al is.

Koppel cultuureducatie aan je onderwijsprogramma

Het werken aan meer samenhang staat centraal. Samenhang gaat over de verbinding tussen cultuureducatieve programma en het bredere onderwijsprogramma en over verbinding tussen de verschillende culturele activiteiten. Op deze manier koppel je cultuureducatie aan de bredere onderwijsvisie van je school.
Meer samenhang in het cultuureducatieve programma voorkomt het gevoel van vrijblijvendheid. Het gaat niet zomaar om leuke uitjes of even iets anders dan de rekenles - cultuur is onlosmakelijk verbonden aan je onderwijsprogramma.

Drie domeinen van cultuureducatie

In de loop van het traject creëer je met het team meer samenhang tussen de drie domeinen van cultuureducatie. Dit zijn:

• de momenten waarin leerlingen actief zijn als makers (domein 1),
• de momenten waarin zij – in diverse rollen- betrokken zijn bij de culturele omgeving van de school (domein 2),
• en de momenten waarop ze als publiek in verbinding zijn met kunst en cultuur uit de grote wereld (domein 3).

Met behulp van deze domeinen werk je aan een gevarieerd en consistent cultuuraanbod op je school.

Opbouw tussen leerjaren

In de tweede fase van het traject brengen jij en je team een opbouw aan in het programma. Zo loopt het aanbod in klas één mooi over in het programma in klas twee, enzovoorts.
De culturele ontwikkeling van leerlingen op een wijze die past bij de visie van je school staat centraal.

Heb je interesse in bijvoorbeeld een leerlijn erfgoed of tekenen? Bespreek dit met je intermediair, vakdocent of met een trainer uit het scholingsprogramma en maak een leerlijn op maat.

Het assessment zelf eens proberen?

Wil je het assessment zelf eens vrijblijvend uitproberen? Dat kan via deze link. (Let op: als je niet ingelogd bent, wordt de uitkomst niet opgeslagen. Ben je wel ingelogd, dan vind je de uitslag terug op je dashboard.

Voorgezet onderwijs

Hier lees je de vier leerlingtypes terug zoals beschreven voor het VO. 

Assessment

Verder oriënteren over hoe je het cultuuronderwijs in kunt vullen? Lees meer over:

• De uitgewerkte leerlijnen van het SLO en de publicatie wijzer met erfgoededucatie.
• Het werken met competenties cultuureducatie. Hiermee werk je gemakkelijk aan een breed cultuureducatieprogramma. Wanneer het stimuleren van het onderzoekend, creërend en reflecterend vermogen voorop staat, dan kun je de verschillende disciplines hier naar eigen inzicht bij inzetten.
• Vakgericht of vakoverstijgend werken (dit komt ook in het assessment aan bod). In deze publicatie geven diverse ervaringsdeskundigen hun visie op de mogelijkheden van cultuureducatie en vakoverstijgend werken.

Cultuurcoördinator

Je vult het assessment in. De antwoorden worden automatisch opgeslagen binnen het online instrument. Bespreek de uitkomst met jouw directeur en eventueel met het team en met de intermediair tijdens het ambitiegesprek. Herken je jullie school in de typering? Waarin juist niet? Tip: vraag je collega’s ook eens het assessment te doen (voor de inlog). 

Intermediair

Je kan vragen of de intermediair jou begeleidt bij het invullen van het assessment of met jou over de uitkomst wil spreken. Mogelijk haalt zij later in het traject het assessment er nog eens bij als jullie het hebben over vakoverstijgend werken of het werken aan een vakinhoudelijke leerlijn.

Ambitiegesprek

De methodiek van De Cultuur Loper geeft de deelnemende school alle vrijheid om zelf invulling te geven aan cultuureducatie. Misschien hebben jullie al een cultuurbeleid geformuleerd, met bijbehorende doelen voor diverse kunstvakken en erfgoed.
In het ambitiegesprek nodigen we je uit dit opnieuw te bespreken. Je onderzoekt met je team welke betekenis jullie willen geven aan het cultuuronderwijs. Natuurlijk houd je hierbij rekening met de bredere onderwijsvisie van de school, met de leerlingen en met de identiteit van de school. Je inventariseert wat je zeker wilt behouden en waar nog kansen liggen. Daar horen ook de mogelijkheden van het team en de culturele omgeving bij. En de kwaliteiten die jullie uit de grote wereld van kunst en cultuur willen binnenhalen.  
Tijdens dit gesprek kom je tot drie kernachtige ambities voor cultuureducatie. Deze top-3 neem je mee in het hele traject van De Cultuur Loper. Dit geeft richting aan de kwaliteitsslag die jullie willen maken.
Het ambitiegesprek voer je met een klein groepje mensen. In de volgende stap deel je de uitkomsten met het team en op dat moment kunnen je collega’s eventueel aanvullingen geven.

Optie: nodig eventueel leden van het cultuurteam uit bij het ambitiegesprek. Hiermee werk je aan een breed draagvlak voor de geformuleerde ambities binnen de school.

Kijk bij “informatie per rol” wat van jou als cultuurcoördinator, de directeur en intermediair wordt verwacht tijdens het ambitiegesprek.

Het ambitiegesprek

Meer informatie over cultuureducatieve thema's die bij deze stap interessant kunnen zijn voor jou en/of je team vindt je op de webpagina verdieping.

Binnen De Cultuur Loper zetten we sterk in op de vrijheid van de school om zelf invulling te geven aan cultuureducatie. Maar hoe groot is die vrijheid eigenlijk, wat zijn de richtlijnen voor cultuureducatie vanuit OC&W? Waar kijkt de onderwijsinspectie naar als het gaat over cultuuronderwijs?
Sinds augustus 2017 controleert de schoolinspectie op een andere manier dan vroeger. Met haar toezicht wil ze beter aansluiten bij de verantwoordelijkheid en het eigenaarschap van besturen/scholen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de wettelijke eisen (voldoen aan de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie) en de eigen eisen van kwaliteit. Oftewel: de school wordt gecontroleerd op wat deze zelf in het beleidsplan heeft opgenomen en wat daarvan is gerealiseerd.

Zie hierover ook: http://www.lkca.nl/nieuwsoverzicht/resultaten-peiling-kunstzinnige-orientatie-gepresenteerd 

De PO kerndoelen voor kunstzinnig oriëntatie laten heel veel ruimte voor eigen invulling. Op de website van het LKCA vind je per vak uitwerkingen van tussendoelen van Tule-SLO. Dit is een handreiking, je bent niet verplicht om ze te volgen. 

Informatie voor het VO over doelen en richtlijnen vind je bijvoorbeeld op http://www.lkca.nl/voortgezet-onderwijs 

Zijn er ook richtlijnen vanuit De Cultuur Loper?

Ja, die zijn er. We stellen: een sterk cultuureducatief programma biedt leerlingen activiteiten in alle drie de domeinen van cultuureducatie. Deze domeinen vormen een handvat om de breedte en variatie in het programma te borgen. Lees alles over de meerwaarde van elk domein.

Gespreksinstrument Ambitiegesprek voor intermediairs

Deze handleiding ondersteunt je bij het leiden van het ambitiegesprek. Het gesprek bestaat uit zeven fasen. Over iedere fase wordt beschreven wat de kernvraag is en welke punten aan de orde komen. De intermediair (eventueel de coach) leidt het gesprek aan de hand van dit gespreksinstrument.

Het ambitiegesprek op twee collegascholen

In onderstaande filmpjes zie je twee schooldirecteuren die vertellen over hun ambities. Het eerste filmpje is opgenomen kort na het ambitiegesprek. Het tweede filmpje laat een school zien die al volop werkt aan het waarmaken van de ambities.

Cultuurcoördinator

In het ambitiegesprek geef jij aan wat je het meest belangrijk vindt binnen jullie cultuuronderwijs. Je neemt daarin je ervaring mee, wat je weet van je collega’s, maar ook je eigen bevlogenheid om werk te maken van cultuuronderwijs. Je wordt uitgedaagd om te denken in kansen en mogelijkheden. De praktische invulling van activiteiten blijft hierbij nog achterwege. In een volgende stap is er ruimte voor het team om de ambities aan te vullen.

Maak een beknopt verslag van het gesprek en neem de drie ambities hierin op. Upload het verslag en een foto van ‘jullie leerling’ in de online documentenmap.

directeur

De directeur denkt mee in het bepalen van de ambities vanuit het bredere perspectief op het onderwijsprogramma en de kansen die er liggen. Dat kan gaan om onderwijsvernieuwing, het inzetten of versterken van de kwaliteiten van het team, maar bijvoorbeeld ook om de profilering van de school voor ouders. 

intermediair (en coach)

De intermediair en eventueel de coach helpen jullie om te komen tot heldere, concrete uitspraken en een goed werkbare top 3 van ambities. Zij stellen vragen, signaleren overeenkomsten in uitspraken en kunnen wijzen op aspecten die nog niet aan bod kwamen.

Teambijeenkomst

De eerste teambijeenkomst in het traject van De Cultuur Loper is bedoeld als gezamenlijke kick-off en heeft als doel:

• het team informeren over De Cultuur Loper en inzicht geven in hoe het traject jullie kan ondersteunen;
• vanuit je eigen ervaringen inspiratie op doen voor cultuuronderwijs;
• samen de ambitie-top 3 delen en aanvullen.

De teamleden ervaren dat zij actief en wezenlijk bijdragen aan het cultuuronderwijs; werken aan de culturele ontwikkeling van leerlingen vraagt betrokkenheid van het hele team. Overweeg of er vaste samenwerkingspartners zijn, bijvoorbeeld een vakdocent, die je al bij deze bijeenkomst wilt betrekken.

De ambities, die jullie hebben geformuleerd voor de leerlingen, geven een gemeenschappelijke koers aan. In de teambijeenkomst verken je, met je teamleden, hoe je daar vanuit eigen kwaliteit aan kan bijdragen.
Het vormgeven van je ambities kan betekenen dat je iets wijzigt in de organisatie van je cultuuronderwijs of dat je ervoor kiest scholing te volgen om de eigen vaardigheden te vergroten (om bijvoorbeeld binnen het beeldend onderwijs meer procesgericht te gaan werken). 

Het werken aan je eigen deskundigheid is onderdeel van De Cultuur Loper. Aan het einde van de teambijeenkomst kiezen jullie een scholingsactiviteit die je met elkaar wilt volgen. Dat kan gaan om een inspirerende workshop of een training van enkele dagdelen. Zijn er ook al wensen en ideeën voor activiteiten met de leerlingen die aansluiten bij de ambities? Noteer ze.

NB. Je intermediair denkt naar aanleiding van jullie vragen en wensen graag mee over mogelijkheden en financiering.

Kijk bij ‘informatie per rol’ wat van jou als (intern) cultuurcoördinator, van de directeur en van de intermediair wordt verwacht. Hier vind je ook hulpmiddelen voor bij de teambijeenkomst.

Teambijeenkomst

Meer informatie over cultuureducatieve thema's die bij deze stap interessant kunnen zijn voor jou en/of je team vindt je op de webpagina verdieping.

Het betrekken en betrokken houden van het team bij cultuuronderwijs is essentieel om te komen tot sterk cultuuronderwijs met opbouw en samenhang.

Het versterken van het draagvlak voor cultuuronderwijs is een terugkerend thema bij veel scholen. Bekijk het filmpje en lees het interview over de ervaringen op basisschool Sint Petrus waar het team bewust en heel concreet gestimuleerd en uitgedaagd wordt om met vernieuwingen aan de slag te gaan.

Zoek je ondersteuning in het team om leerlingen bijzondere voorstellingen en andere unieke activiteiten van domein 3 te laten beleven? Zie wat professor Erik Scherder vertelt over de waarde van kunstbeleving in Hoe kijken naar kunst werkt of zie hoe de waarde van kunst door de ogen van leerlingen wordt ervaren in De Cultuurreporters (video 1 en video 2)

Handleiding teambijeenkomst

In de teambijeenkomst verken je met elkaar de ambities voor cultuureducatie en werk je aan het draagvlak voor de kwaliteitsslag die jullie daarin willen maken. Bijgaand de opzet voor de teambijeenkomst.

Ervaringen andere scholen

De directeur van de Sint Petrusschool vertelt in dit fimpje onder meer hoe intensief hij het team betrekt bij de ontwikkkelingen in cultuuronderwijs. Studiemiddagen zijn werksessies op deze school, waarbij Erfgoed als speerpunt is benoemd.

Cultuurcoördinator

Als icc'er/cultuurcoördinator ben je vaak de kartrekker van het cultuuronderwijs. In het traject van De Cultuur Loper ga je op zoek naar hoe het cultuuronderwijs een zaak van het hele team kan worden. Want opbouw en samenhang in het cultuuronderwijs kan pas ontstaan als het team dit draagt en zich eigenaar voelt van het proces. Jij hebt het voortouw, maar de inzet van je collega’s is onmisbaar. Het gaat dus niet alleen om mooie activiteiten organiseren, maar vooral ook om uitwisselen, delen, het opnieuw onder de aandacht brengen van waarom doen we de dingen die we doen.

De cultuurcoördinator VO formeert in overleg met directie het team dat betrokken wordt bij het traject.

Maak een kort verslag van de teambijeenkomst en plaats het in je documentenmap. Je kunt ook foto’s van de bijeenkomst  uploaden.

Directeur

De directeur heeft een sterke, ondersteunende rol in het vergroten en behouden van het draagvlak voor cultuuronderwijs bij het team. De directeur bewaakt mede de haalbaarheid van de ontwikkelingen en of het team nog mee is. De directeur helpt de gemeenschappelijke ambities in het vizier te houden en daarbinnen de ruimte te creëren voor individuele kwaliteiten en talenten van het team. De directeur signaleert ook kansen die er liggen voor verbinding tussen het cultuuronderwijs en jullie bredere onderwijsprogramma.  

Intermediair

De intermediair bespreekt vooraf met jou hoe jullie de opzet van de teambijeenkomst (zie hulpmiddelen) op maat kunnen maken en wie welke rol vervult in de begeleiding daarvan. De intermediair kan adviseren over de concrete scholingsmogelijkheden. Met je intermediair maak je na afloop afspraken over het vervolg op deze stap. 

Scholingsactiviteit

De ambities werkbaar maken en verankeren in de activiteiten die de leerlingen doen en meemaken, dat is waar je met De Cultuur Loper naartoe werkt. Heel belangrijk daarbij is de reflectie op de deskundigheid die daarvoor nodig is:

• Hoe ontwikkel je die deskundigheid en hoe zet je het in?
• Welke expertise willen jullie in het team verankerd zien, hoe ga je om met eigen talenten en welke expertise haal je van buiten?

Afhankelijk van de keuzes die jullie als school maken, vraagt dat om scholing, om het werken aan de organisatie of om nauwere samenwerking met culturele partners.

Bijvoorbeeld: er zijn scholen die voor het beeldend onderwijs op school alle deskundigheid in het eigen team willen hebben, terwijl andere scholen ervoor kiezen met ateliers te werken. Er zijn scholen die de basis van het muziekonderwijs bij het eigen team leggen, en die samen met een muziekvakdocent werken aan meer verdieping en creativiteit in hun muziekonderwijs.

In deze stap reflecteer je op de deskundigheid die al aanwezig is en binnen welke activiteiten jullie die nu al gerichter in kunnen zetten. De vervolgvraag is dan: hoe gaan we ons verder ontwikkelen?

De Cultuur Loper biedt veel mogelijkheden tot het volgen van scholing, voor teams, voor individuele leraren maar ook van vakdocenten en andere culturele aanbieders. De intermediair helpt je bij het vinden en aanvragen van scholing die past bij jullie wensen. Bespreek met de trainer/aanbieder vooraf de wederzijdse verwachtingen over het scholingstraject. Bespreek ook hoe jullie de training evalueren en hoe je de bevindingen vastlegt.

Op de pagina 'in de praktijk' vind je voorbeelden van andere scholen, ondersteunende tips en ideeën om zelf aan de slag te gaan. Heb je zelf een mooi praktijkvoorbeeld? Deel dit met andere scholen!

In de tool leg je vast welke scholing jullie gaan doen. Zo kun je je eigen scholingsproces volgen. Er is ook ruimte om een activiteit voor de leerlingen in te voeren. Zo maak je een verbinding tussen je  ambities met cultuureducatie op je school en met je eigen scholing. Maak foto's van jullie scholingsactiviteit en zet deze in je online documentenmap.

Let op! Met de tool vraag je geen scholing aan. Dat doe je via de scholingspagina.

Scholingsactiviteiten

Aanpak

Het kenmerk van het scholingsaanbod van Kunstbalie is de praktijkgerichte aanpak. De vraag en ambitie van het onderwijs zijn leidend bij het ontwikkelen van trainingen. Alle trainers werken direct samen met scholen en culturele instellingen om de deskundigheidsbevordering zo concreet mogelijk aan te laten sluiten bij de dagelijkse praktijk. Ook cultuuraanbieders, educatief medewerkers van instellingen voor kunst en erfgoed, kinderopvangorganisaties, combinatiefunctionarissen, intermediairs of gemeenteambtenaren kunnen zich aanmelden.

Contact scholing:

Wil je zelf aan de slag met scholing voor jullie team? Neem dan contact op met info@decultuurloper.nl. 

Verhalen binnen Cultuuronderwijs: het educatief repertoire

Een voorbeeld van scholing voor leerkrachten die het onderzoekend vermogen van hun leerlingen willen stimuleren, is de ontwerpcursus educatief repertoire. Speciaal voor deze cursus maakte Kunstbalie het inspirerende boekje Het gewone ongewoon maken, een bundeling van 16 vondsten om het onderzoekend vermogen bij leerlingen aan te wakkeren.

Cultuurcoördinator

Als het gaat om de kwaliteitsslag die jullie willen maken in het cultuuronderwijs, is de eigen deskundigheid van het team cruciaal. Het gesprek over scholing die jullie willen volgen en hoe dat aansluit bij de wensen en de individuele kwaliteiten binnen het team, vraagt openheid en helderheid. Jouw rol is hier ondersteunend en coachend. Het gaat niet alleen om het openhalen van de leervragen en wensen van teamleden, maar ook om het helder maken wat je van hen mag mag verwachten. 

Directeur

De directeur speelt een belangrijke ondersteunende rol in de ontwikkeling van de deskundigheid van het team. Het gaat dan onder meer om de keuze welke vaardigheden en kwaliteiten jullie in het team nodig vinden, welke expertise de school van buiten wil halen en waar er ruimte is voor de individuele talenten en voorkeuren van teamleden.  

Intermediair

Je intermediair is op de hoogte van de mogelijkheden voor scholingsactiviteiten en activiteiten voor de leerlingen, die je in het kader van De Cultuur Loper en het programma Cultuureducatie met Kwaliteit kunt ondernemen. 

Meerjarenvisie

In deze stap kom je tot de ‘meerjarenvisie’ die aan de basis voor je programma cultuureducatie ligt: een selectie van indicatoren die voor jullie als team een goede vertaling zijn van de ambities. Met die selectie breng je opbouw en samenhang in het programma aan en veranker je de visie op cultuureducatie in het activiteitenprogramma.

De meerjarenvisie kan in de loop van het proces altijd worden aangepast. De laatste versie die is ingevuld, wordt meegenomen in de vervolgstappen. Dus: als je je meerjarenvisie op een bepaald moment aanpast, is dit ook van invloed op de vervolgstappen.

Niet alle geformuleerde ambities kunnen direct worden vertaald in competenties. Dit vraagt vaak namelijk om een breed en gevarieerd aanbod. Vanuit De Cultuur Loper zetten we daarom de domeinen van cultuureducatie in: zo borgen we breedte en variatie in het cultuurprogramma van de school.

Tip! Laat je inspireren door activiteiten die op Depot C worden genoemd. Welke activiteit past bij jouw ambities?

Hieronder ziet u een voorbeeld van een ingevulde meerjarenvisie. 

Meerjarenvisie

Meer informatie over cultuureducatieve thema's die bij deze stap interessant kunnen zijn voor jou en/of je team vindt je op de webpagina verdieping.

Wil je meer praktische informatie over de competenties cultuureducatie, kijk dan eens op onze pagina met praktijkvoorbeelden en selecteer in het zoekfilter de betreffende competentie.

In deze stap maak je een begin voor het cultuureducatieve programma gedurende de leerjaren die leerlingen op je school doorbrengen. Hoe kun je daarin aansluiten bij de culturele ontwikkeling van leerlingen? Hoe ziet die ontwikkeling eruit en hoe kun jij hier als leraar op in spelen? Bekijk ter inspiratie de doorkijkjes in de culturele ontwikkeling en maak kennis met Ana van 5, Jeffrey van 7, Fleur van 9 en Alex van 11.

Bijlage stap 6

Het 'Gespreksinstrument meerjarenvisie' ondersteunt je bij het samenstellen van de meerjarenvisie.

Cultuurcoördinator

Jij hebt het voortouw in het samenstellen van de meerjarenvisie, je kunt daarbij natuurlijk ook een of enkele collega’s vragen. Gebruik hierbij het verslag van jullie ambitiegesprek en eventueel de aanvullingen daarop van het team.

In de teambijeenkomst die onderdeel is van de volgende stap in het traject, gaat het team aan de slag met de meerjarenvisie. Wil je die eerder delen? Gebruik dan bijvoorbeeld de grote poster van De Cultuur Loper en de filmpjes over de competenties (zie verdieping). 

Intermediair

Maak een afspraak met je intermediair over het maken van de meerjarenvisie. Dit kan op initiatief van de intermediair ook in een workshop met meerdere icc’ers tegelijkertijd gebeuren. Je intermediair denkt hierin met je mee. 

Lijn aanbrengen

In gesprek met de intermediair en met behulp van de online tool stelt het cultuurteam de leerlijn onder jullie cultuuronderwijs samen. Je kunt deze lijn voor elke groep aanvullen met andere doelen of aandachtsgebieden. Hierna zie je per groep aan welke aspecten van de culturele ontwikkeling je met de leerlingen wilt werken. Voor scholen die met het Cultureel Zelfportret werken, worden nu ook de gekozen indicatoren per groep zichtbaar.

In de teamworkshop deel je met het team welke lijn jullie aangebracht hebben. Hierna verkent het team hoe binnen huidige culturele activiteiten al gewerkt wordt aan het gedrag dat jullie als school belangrijk vinden en hoe dit verdiept kan worden. Dat gebeurt met behulp van een speciaal hiervoor ontwikkeld spel: het indicaTORENspel.

Ieder heeft aan het eind van de workshop idealiter een concreet voornemen voor de komende periode. Ook werkt de (intern) cultuurcoördinator aan een stappenplan: wat is nog nodig om onze doelen voor elkaar te krijgen? De kwaliteitsslag in cultuureducatie die jullie voor ogen heb, voer je zo in kleine haalbare stappen door in het programma.

Hieronder ziet u een voorbeeld van een ingevulde lijn.

Lijn aanbrengen

Meer informatie over cultuureducatieve thema's die bij deze stap interessant kunnen zijn voor jou en/of je team vindt je op de webpagina verdieping.

Opbouw in gedragsindicatoren

In deze stap breng je een lijn aan in de gekozen gedragsindicatoren.

De indicatoren van elke competentie cultuureducatie zijn zo ontwikkeld, dat nummer 1 eenvoudiger te bereiken gedrag beschrijft dan nummer 6. Toch kun je er als school voor kiezen een bepaalde indicator door alle leerjaren mee te nemen, waarbij het werken aan die indicator zich door de jaren heen steeds verder verdiept.

De opbouwende lijn onder jullie programma is vakoverstijgend. Dat wil zeggen dat nog open is of je aan dit gedrag wilt werken met behulp van theater, literatuur of via een ander vakoverstijgend project. Ook zoek je naar een voor jullie leerlingen optimale combinatie zelf maken (domein 1), activiteiten in interactie met de culturele omgeving (domein 2) en het als publiek meemaken van kunst en erfgoed uit de grote wereld (domein 3).

Deze vakoverstijgende lijn maakt het eenvoudiger om aan te sluiten bij het bredere curriculum op je school, met behoud van de doelstellingen voor het cultuuronderwijs. Het biedt flexibiliteit: toevallige mooie kansen en projecten die zich voordoen kun je gemakkelijk toevoegen aan de leerlijn. Vanzelfsprekend kun je ook een combinatie maken tussen vrijheid en een meer vastgelegde opbouw binnen enkele disciplines.

Culturele ontwikkeling van de leerling

Door de indicatoren in lijn te zetten heb je het over de culturele ontwikkeling van de leerlingen die jullie willen stimuleren.
Ter inspiratie vind je in de doorkijkjes in de culturele ontwikkeling portretten van leerlingen van vier verschillende leeftijden in hun fase van de culturele ontwikkeling, inclusief filmpjes en uitspraken van vakdocenten.

Waar blijft de creativiteit?

Wanneer creativiteit een belangrijk thema is in jullie cultuuronderwijs, dan is het artikel Waar blijft de creativiteit? van Theisje van Dorsten interessant.

Bijlagen stap 7

Handleiding teamworkshop

Deze handleiding beschrijft in de stappen de opzet van de teamworkshop voor de workshopleider, dat is gewoonlijk de intermediair of coach. Tijdens deze workshop gaat het team aan het werk met enkele gedragsindicatoren en verbindt deze aan een activiteit met de leerlingen. 

Cultuurcoördinator

Vraag enkele betrokken collega’s, hou daarbij rekening met  een goede verdeling over de groepen, om met jou te werken aan de lijn. Zij kunnen hun ervaring met de eigen groep goed inzetten. Voor de teamworkshop is het van belang goed met de intermediair af te stemmen waar het team staat en wat er nodig is om met het hele team weer een stap te maken. 

Directeur

De directeur denkt mee vanuit het bredere onderwijsperspectief in het samenstellen van de lijn. De directeur bewaakt de verbinding tussen de cultuureducatieve lijn en het onderwijsprogramma en denkt met je mee over haalbaarheid en het meenemen van het team. 

Intermediair

De intermediair helpt jullie om tot een sterke inhoudelijke lijn te komen door het stellen van vragen. Hoe sluit een bepaalde gedragsindicator aan bij een groep? Waar zit de ontwikkeling als eenzelfde indicator bij verschillende groepen terugkomt? De intermediair bewaakt mee of alle indicatoren uit jullie meerjarenvisie aan bod zijn gekomen. 

Activiteitenoverzicht

In de laatste stap komen de ambities en het werken aan de brede culturele ontwikkeling bij elkaar. Hiermee borg je jullie visie in een samenhangend onderwijsprogramma over de drie domeinen van cultuureducatie.

Met het online instrument voer je je belangrijkste culturele activiteiten in en koppel je ze aan indicatoren en domeinen. Dit vormt de basis van een cultuurprogramma leerjaar waarin jullie gericht werken aan het realiseren van jullie ambities. Zodra er per leerjaar twee activiteiten ingevoerd zijn, verschijnt een analyse. Deze kun je gebruiken in het gesprek over jullie cultuuronderwijs en de wensen voor doorontwikkeling.

Advies:  Voer samen met de betrokken leraar per leerjaar twee (langerlopende) activiteiten in en kies daarbij een of twee gedragsindicatoren. Dit zijn de activiteiten waarmee de leraar en de leerlingen bewust aan de ambities werken.

Voer in de tool ook de culturele activiteiten in die jullie ondernemen met externe partners (het cultuurmenu, de terugkerende lessen van de vakdocent, een groot project).

Hieronder ziet u een voorbeeld van een ingevuld activiteitenoverzicht. 

Activiteitenoverzicht

Meer informatie over cultuureducatieve thema's die bij deze stap interessant kunnen zijn voor jou en/of je team vindt je op de webpagina verdieping.

In het activiteitenoverzicht komen veel van de voorgaande ontwikkelingen en uitwerkingen samen: het concrete activiteitenprogramma wordt gekoppeld aan domeinen, competenties en mogelijk overige vakinhoudelijke doelen of projectthema’s.

Wanneer je meer zicht wil krijgen op de opbrengsten van jullie onderwijs en de leerlingen wilt volgen in hun culturele ontwikkeling, bekijk dan de mogelijkheden van het Cultureel Zelfportret. Dit is een digitaal portfolio waarbij de leerling werkt en reflecteert vanuit eigen leervragen. Dit instrument is gekoppeld aan De Cultuur Loper.

Cultuurcoördinator

Vul samen met de leerkracht van de betreffende groep een activiteit in en denk mee met je collega welke indicatoren en doelen die hieraan kan koppelen. De vraag ‘wat is ervoor nodig om dat te realiseren’ is belangrijk, het kan gaan om middelen, scholing, gezamenlijke voorbereiding en reflectie. Maar haalbaarheid en enthousiasme zijn daarin minstens zo belangrijk. Bespreek met je collega’s op welke manier jij hen hierin kan ondersteunen. 

Intermediair

De intermediair helpt je op weg bij het gebruik van het activiteitenoverzicht. Je kunt samen bijvoorbeeld al de externe ‘vaste’ onderdelen van je cultuurprogramma invoeren. Je kunt als opstart met de intermediair ook enkele activiteiten van je eigen groep invoeren.

De intermediair kan je ook adviseren over de mogelijkheden binnen De Cultuur Loper voor scholing, inzet van externen en het ontwikkelen of op maat maken van activiteiten die aansluiten bij jullie ambities. 

Meer informatie

Het kommagesprek is geen standaard voortgangsgesprek. Aan het begin van het gesprek wordt nog eens samen gekeken naar ‘het grote perspectief’ –  jullie ambities dus. Er wordt bekeken of ze nog passen zijn bij jullie richting met het cultuuronderwijs. In het gesprek is bovendien ruimte om te reflecteren op de stappen die jullie gezet hebben en waar jullie nu staan ten opzichte van de ambities. Vanuit deze reflectie stellen we kansen vast voor de komende periode en maken we concrete vervolgafspraken.

Teamscan

De betrokkenheid en inzet van het team zijn wezenlijk onderdeel voor de ontwikkeling op school. Om een beeld te krijgen waar het team staat, is er een digitale teamscan beschikbaar. De scan, bestaande uit een aantal vragen, wordt ongeveer twee weken voor het kommagesprek door alle teamleden ingevuld. Tijdens het kommagesprek bespreken we de uitkomsten van dit onderzoek. 

De teamscan – bestaande uit een online vragenlijst - vraag je via je intermediair aan.

Kommagesprek

Intermediair/coach

Intermediair en coach helpen jullie om vanuit diverse invalshoeken terug te kijken op het traject dat jullie tot nu toe gelopen hebben. Zij verhelderen de gemaakte stappen door hierover reflectievragen te stellen en ze kunnen wijzen op belangrijke aspecten die niet aan bod kwamen. Daarnaast ondersteunen ze jullie bij het formuleren van waardevolle kansen en ontwikkelingen voor de toekomst.

Cultuurcoördinator

In het kommagesprek reflecteer je op de stappen die de afgelopen tijd gezet zijn in het cultuuronderwijs. Je neemt daarin niet alleen de 'grote lijnen' en activiteiten mee, maar brengt vooral in wat je hebt gezien of ervaren bij jezelf, collega’s en leerlingen. Waar vond verandering plaats? Wat zag je gebeuren? Wat zijn leermomenten voor jezelf? Je plaatst dit op een tijdlijn. Van hieruit wordt je uitgedaagd om te denken over kansen en mogelijkheden voor de toekomst. 

Maak een beknopt verslag van het gesprek en neem de kansen voor de toekomst hierin op. Upload het verslag en een foto van de tijdlijn in de online documentenmap.

Directeur

De directeur reflecteert tijdens het kommagesprek op de gemaakte stappen vanuit het bredere perspectief van de school. Dat kan gaan om onderwijsvernieuwing, het inzetten of versterken van de kwaliteiten van het team, maar bijvoorbeeld ook om de profilering van de school.